Als je bij het woord hypnose denkt aan een man met een cape en een zakhorloge, ben je niet de enige. Het beeld van iemand die je in één oogopslag in een kip verandert, is hardnekkig. Maar hypnotherapie, zoals het vandaag wordt toegepast, heeft weinig meer te maken met toneel en alles met aandacht.
En toch… dat rare beeld komt ergens vandaan. Hoe is hypnose eigenlijk begonnen? En wat is er allemaal gebeurd voordat het in de behandelkamer van nu terechtkwam?
🌿 Trance: ouder dan therapie
Laten we even héél ver terugspoelen. Naar het oude Egypte, waar mensen in slaaptempels tot rust kwamen en via dromen hoopten op inzicht of genezing. Of naar de Grieken, waar priesteressen in halfduistere grotten tranceachtige boodschappen doorgaven.
In allerlei culturen over de hele wereld — van sjamanen tot boeddhistische monniken — werd gewerkt met veranderde bewustzijnstoestanden. Dans, ademhaling, gezang, herhaling: allemaal manieren om contact te maken met iets dat ‘onder’ of ‘achter’ ons denken ligt.
Was het therapie? Nee.
Was het helend? Zeker.
Was het hypnose? Misschien — maar dan in een andere jas.
🧲 Franz Anton Mesmer en zijn mysterieuze energie
In de 18e eeuw duikt daar ineens een man op die denkt: “Alles draait om levensenergie!” Zijn naam: Franz Anton Mesmer. Zijn theorie: mensen hebben een soort magnetisch fluïdum dat uit balans kan raken.
Mesmer ontwikkelt een nogal dramatische aanpak: spiegels, kettingen, ijzeren staven. Mensen reageren — flauwtes, tranen, extatische toestanden. Hij noemt het dierlijk magnetisme. De wetenschap fronst, het publiek stroomt toe.
Zijn methode overleeft het niet. Maar wat blijft, is het idee dat innerlijke aandacht iets kan losmaken.
🧘 De geboorte van het woord ‘hypnose’
In de 19e eeuw komt de nuchtere arts James Braid op het toneel. Hij kijkt naar Mesmers sessies en denkt: “Interessant “ Hij ontdekt dat mensen in een gefocuste toestand raken door simpelweg ergens langdurig hun aandacht op te richten (bijvoorbeeld op een vlam).
Hij noemt deze toestand hypnose — afgeleid van Hypnos, de Griekse god van de slaap. Later geeft hij toe: “Oké, het is eigenlijk geen slaap, maar iets ertussenin.” De naam blijft hangen.
Ook artsen als Charcot, Pierre Janet, en zelfs Sigmund Freud gaan ermee aan de slag. Hypnose begint terrein te winnen, maar blijft iets ongrijpbaars. Er is weinig structuur, en nog minder bewijs.
🧠 Erickson: de man met de paarse jas en scherpe geest
In de 20e eeuw wordt hypnose opnieuw uitgevonden — maar dan met zachtheid, subtiliteit en veel minder show. Dat is het werk van Milton Erickson, een arts die zelf door polio verlamd raakt en daardoor leert luisteren naar lichaamstaal, onderstromen en het onbewuste.
Hij werkt met verhalen, metaforen, indirecte suggesties. Geen commando’s, geen zwaaiende vingers. Wel vragen als:
“Wat weet jouw onbewuste dat jij nog niet weet?”
“Wat gebeurt er als je gewoon stopt met proberen het te begrijpen?”
Hij maakte hypnose toegankelijk, menselijk en vooral: effectief.
🔬 MRI-scans, PDS en serieuze toepassingen
Vanaf de jaren ’70 en ’80 beginnen hersenonderzoekers hypnose te meten. Wat blijkt? Tijdens hypnose lichten er hersengebieden op die actief zijn bij visualisatie, ontspanning en emotieverwerking.
• Hypnotherapie wordt evidence-based erkend voor PDS (prikkelbare darm syndroom).
• Het wordt gebruikt bij chronische pijn, angsten, trauma’s, slapeloosheid en gewoonteverandering.
• En steeds meer artsen, psychologen en therapeuten werken ermee — juist omdat het geen ‘hocus pocus’ meer is, maar een techniek met meetbaar effect.
🔄 En nu?
Hypnose is geen kunstje. Het is een therapeutische techniek om de spotlight te richten op wat er al ín je zit, maar misschien onderbelicht is. Het is vertragen, verdiepen, en soms herontdekken wat je al wist — maar kwijt was in de drukte van je hoofd, in het (over) leven van de dag.
Dus nee, je wordt niet willoos.
Nee, je verliest geen controle.
En nee, ik heb geen zakhorloge.
Maar wat je wél kunt vinden in hypnotherapie?
Rust. Inzicht. Richting. Verandering. Groei.
